Blog

Beeldschermtijd en mediagebruik onder kinderen zijn populaire thema’s in onze digitaliserende samenleving. Het zijn onderwerpen waar veel opvoedvragen over zijn. Sterker nog, hier worden meer vragen over gesteld dan over slapen en voeding. Daarom nemen we je mee in wat onderzoek hier over zegt en zetten we een aantal tips op een rijtje. Het is ook de moeite waard om het samen eens te hebben over de mediaopvoeding van je kind. Op die manier kun je jouw kind vanaf het eerste moment goed begeleiden in het gebruik van digitale media!

Ook positieve effecten van mediagebruik
Door het snel gegroeide aanbod en veelvuldige gebruik van digitale media onder volwassenen én kinderen, is hier veel onderzoek naar gedaan. Er zijn studies over cijfers; hoe vaak en hoe lang kijken kinderen naar een scherm? Maar de afgelopen jaren zijn er ook steeds meer studies bijgekomen over de consequenties van beeldschermgebruik op de ontwikkeling van kinderen. Iets waar veel ouders nieuwsgierig naar zijn. Er zijn enkele onderzoeken die hebben aangetoond dat veel schermtijd een negatief effect heeft op de ontwikkeling, maar er zijn ook onderzoeken die geen significant effectlaten zien. Daarnaast hebben andere onderzoeken aangetoond dat kleine kinderen logisch redeneren en cognitieve vaardigheden kunnen leren van video’s. Ook is uit onderzoek gebleken dat het gebruik van een touchscreen door kleine kinderen gerelateerd is aan de fijne motorische ontwikkeling, zoals blokken stapelen of een potlood vasthouden.

2,5 uur schermtijd per dag
Jonge kinderen (0-6 jaar) kijken gemiddeld 1 uur en 3 kwartier per dag naar een beeldscherm. Sinds de coronacrisis is dit nog meer geworden, gemiddeld 2,5 uur per dag. Door de gekke situatie en het vaker thuis zijn dit jaar, zijn ouders minder streng geworden. In Nederland vraagt 80% van alle ouders zich af hoeveel schermtijd gezond is voor hun kind. Misschien jij ook wel. En evenveel ouders vragen zich af hoe ze kunnen zorgen voor een alternatief voor het mediagebruik van hun kind. Tegelijkertijd is 84% ook blij dat ze hun kind soms even kunnen bezighouden met behulp van een beeldscherm. Aan de ene kant brengt mediagebruik rust voor het gezin, maar aan de andere kant zouden de meeste ouders liever willen dat hun kind andere dingen doet dan naar een beeldscherm kijken. Veel ouders worstelen dan ook met een goede balans.

Dé gezonde schermtijd
Wat precies een gezonde maximum tijd is voor beeldschermgebruik, is lastig te bepalen. De ene arts zegt maximaal 10 minuten en de andere maximaal een uur. Er wordt hierover dus nog geen officieel advies gegeven. Gezinnen en kinderen verschillen namelijk nou eenmaal ook. Het is dus belangrijk dat je als ouder zelf inschat wat goed is voor jouw kind. Een richtlijn hierbij kan zijn om te letten op wanneer je kind zich niet meer concentreert op het scherm, dan is het tijd voor een andere activiteit.

Zo vind je een goede balans
Wanneer je moeite hebt met het bepalen wat gezond mediagebruik is voor je kind, is dat heel normaal. Je bent niet de enige en in deze moderne maatschappij zijn er overal beeldschermen te vinden, wat het niet makkelijker maakt om een goede balans te vinden. Onthoud dat het niet in één keer hoeft te lukken om je kind te laten minderen als je dat wilt. Probeer het stap voor stap. En misschien word je verder geholpen door de volgende tips:

• Wees het goede voorbeeld – De tijd die jij als ouder zelf besteedt achter een scherm, hangt samen met de schermtijd van je kind. Kinderen kijken jouw gedrag af en spelen na. En door naar papa en mama te kijken leren ze wat normaal is. Zorg daarom dat je je eigen schermtijd beperkt. Zo ben je een goed voorbeeldfiguur en creëer je direct actief meer quality time met je kind. Wees je verder ook bewust van jouw reacties op iets waar jullie samen naar kijken of doen. Als jij erg teleurgesteld bent over het niet succesvol afronden van een spelletje, of met schok reageert op een video, zal je kind dit overnemen.
• Zorg voor afwisseling – Probeer je kind te allen tijde te stimuleren om te bewegen in plaats van achter een scherm te hangen. Beweging is essentieel voor een gezonde lichamelijke ontwikkeling van je kind. Zet daarom liever een klimdriehoek op de kamer dan je kind een eigen tablet te geven.
  Ook kun je ervoor zorgen dat schermtijd niet de hoofdactiviteit is, maar één van de activiteiten die jullie thuis doen. Ga bijvoorbeeld op andere momenten samen bellenblazen of naar buiten, laat je kind zelfstandig spelen, lezen of dansen, laat hem of haar liedjes zingen met behulp van een kinder-afspeellijst of zet een luisterboek op!
• Maak afspraken – Door het maken van afspraken is het voor iedereen duidelijk wat wel en niet gewenst is en voorkom je lastige momenten, waarbij je je kind bijvoorbeeld weg haalt van het scherm. Maak niet alleen afspraken over hoe lang je kind met bepaalde digitale media bezig mag zijn, maar ook op welke momenten én welke video’s/spelletjes jij geschikt vindt.
  Ook bij kleine kinderen die nog niet zelf kunnen praten, is het belangrijk om duidelijk te zijn. Ze begrijpen meer dan je denkt, wees daarom duidelijk over de situatie. Help je kind zich daarnaast ook voor te bereiden op het beëindigen van de activiteit. Kleine kinderen hebben nog geen besef van tijd, waarschuw daarom bijvoorbeeld vijf minuten van tevoren en drie minuten later nog eens.
• Doe het samen – Ten eerste kun je op deze manier in de gaten houden wat je kind doet online en eventueel ongewenst mediagebruik voorkomen. Daarnaast is het voor de ontwikkeling van je kind goed wanneer je reageert op wat er gebeurt en praat over wat jullie zien. Stel bijvoorbeeld vragen, benoem (nieuwe) woorden of wijs je kind op iets in een video wat deze nog niet opgemerkt had. Doe een dansje als dat in de video ook gedaan wordt of maak een associatie naar de echte wereld, “In onze tuin staat ook een boom, kijk maar!”.
• Kies bewust – Media met veel kleur, beweging en geluid is extra aantrekkelijk, toch zijn niet alle video’s of spelletjes even geschikt. Let niet op een eventueel label als ‘educatief’, voor jonge kinderen is alles nog leerzaam en van ‘echte’ educatie zoals op school is nog geen sprake. Besteed daarentegen wel aandacht aan of de media aansluiten op de interesses en ontwikkelingsfase van je kind. Zorg dat jouw kind aspecten herkent en kan associëren met zijn of haar eigen, dagelijkse leven. Biedt daarnaast herhaling. Vooral jonge kinderen vinden herhaling fijn, hier leren ze van.

Bij CompaNanny maken kinderen geen gebruik van tablets, maar besteden we aandacht aan verschillende activiteiten die aansluiten bij de behoeften van ieder kind.

Onbewust bewust leven
Veel meer dan een volwassene, leeft een kind in het nu. Terwijl wij allemaal constant onze drukke agenda’s in gedachten hebben, denken kinderen gewoon aan dat wat er op dit moment gebeurt. Terwijl hippe, jonge volwassenen een cursus mindfulness doen om zichzelf niet te verliezen in de haastige maatschappij van tegenwoordig, gaan kinderen volledig op in het moment. Een kind leeft onbewust heel bewust.
Dagelijkse activiteiten beleeft een kind als losse onderdelen en het is op jonge leeftijd nog lastig om zich een voorstelling te maken van een dag als geheel. Pas bij heel veel herhaling gaat een kind dingen herkennen en situaties met elkaar associëren. Als specifieke momenten op de dag zich steeds herhalen, bouwt een kind daar kennis en ervaring in op. Zo gaat die herkenning van wat er gaat komen steeds makkelijker. Een kind leert dan langzaam te anticiperen.

Het ritueel van avondeten
Als volwassenen hebben we allerlei vaste rituelen en structuren geïntegreerd in ons handelen. Veel meer dan we denken. Omdat we deze op de automatische piloot kunnen toepassen, zijn we ons hier niet altijd bewust van. Dat gaat van handen wassen na het plassen en achterover leunen wanneer je bord leeg is, tot iedere keer dezelfde supermarkt bezoeken of een bepaald nummer draaien tijdens het schoonmaken. We gebruiken bijvoorbeeld ook steeds dezelfde voorwerpen in specifieke situaties.
Kinderen nemen dit in zich op. Een kind gaat materialen en structuren associëren met een specifieke situatie. Neem het avondeten; hier zitten meerdere rituelen in verwerkt. Zo eten we iedere dag op hetzelfde tijdstip, komen er geuren langsdrijven tijdens het koken, dekken we van tevoren de tafel, wassen we eerst onze handen en scheppen daarna alle borden vol, voordat we daadwerkelijk beginnen met eten. Al deze structuren, het gebruik van bepaalde materialen en zelfs het ruiken van eten dat verwarmd wordt, attenderen je kind er op dat het tijd is om te eten. 

Rituelen gaan niet vervelen!
Door een vaste volgorde in de dag aan te houden en met name bij bepaalde situaties, leert je kind de steeds terugkerende dagelijkse gebeurtenissen te herkennen. Door deze herkenning ontstaat een gevoel van veiligheid. Omdat hij of zij kan vertrouwen in zichzelf én zijn omgeving. Pas wanneer een kind zich veilig voelt kan deze zich gaan focussen op wat er om hem of haar heen allemaal gebeurt. En pas dan zal een kind zich ook verder gaan ontwikkelen.
Kinderen zijn nog aan het leren om de miljoenen prikkels die tegelijk binnenkomen op een goede manier te filteren. Dit doen wij, volwassenen, al onbewust, deels omdat ons brein al weet wat niet belangrijk is en wat wel. Maar voor kinderen is alles nieuw. Wanneer er bepaalde momenten zijn die iedere dag terugkeren en grotendeels hetzelfde verlopen, is de input van nieuwe prikkels veel minder groot.

Voorspelbaarheid geeft rust
Voorspelbaarheid, vaste rituelen en herhaling zorgen dus voor rust en voorkomen dat een kind overprikkeld raakt. Daarom wordt bij CompaNanny een vast dagritme voor alle kinderen aangehouden. Het is ook de reden dat alles wordt beschreven en benoemd naar de kinderen. Het geluid van de vuilniswagen buiten, het gedrag van andere kinderen, wat er straks gaat gebeuren, wat we nu aan het doen zijn. Dit praten met ieder kind is dus niet alleen maar nuttig voor de taalontwikkeling. Het is ook belangrijk voor het gevoel van rust en veiligheid.

Heeft jouw kind voorspelbaarheid nodig?
Hoeveel belang een kind heeft bij deze voorspelbaarheid is per individu verschillend. Ieder kind heeft tenslotte een ander temperament. Er kan wel gesteld worden dat jonge kinderen gevoeliger zijn voor veranderingen en onvoorspelbaarheden dan oudere kinderen. Dit komt doordat een wat ouder kind al veel meer kennis heeft over de wereld en zijn directe omgeving. Hierdoor is hij of zij veel sneller in staat om een onverwachte gebeurtenis in een bekend en begrijpelijk kader te plaatsen.

Zo zorg je voor voorspelbaarheid
Wanneer je merkt dat jouw kind onrustig of overprikkeld is, kan het helpen om vaste rituelen te introduceren of de bestaande rituelen aan te scherpen. Daarmee duid je de steeds terugkerende momenten duidelijker aan. Dit kan bijvoorbeeld door altijd hetzelfde liedje te zingen voor het eten, of een boekje te lezen voor het slapen gaan. Ook kan het je kind veel rust bieden als je een verandering of activiteit enige tijd van tevoren aankondigt. Benoem bijvoorbeeld dat jullie over 10 minuten naar boven gaan om tanden te poetsen. Herhaal dit 5 minuten van tevoren nogmaals. Om in te schatten wat jouw kind nodig heeft hierin, is het belangrijk om goed naar hem of haar te kijken en te luisteren en vervolgens in te spelen op wat je ziet.

Het leven van een baby bestaat voor een groot deel uit basisbehoeften als eten, drinken, poepen, plassen én slapen. Wanneer dit zonder problemen verloopt, zit een kind beter in zijn vel. Het is immers makkelijker om te spelen wanneer je een volle buik en schone luier hebt en uitgerust bent. Pas dan zal een kind zich ook verder gaan ontwikkelen.
Goed slapen is soms echter minder vanzelfsprekend dan we zouden willen. En het maakt het extra lastig als jouw kind nog niet zelf kan duidelijk maken wat er misschien mis is. Daarom zetten we wat tips op een rij om jouw kind te helpen zijn of haar natuurlijke slaapritme te vinden!

• Slaapsignalen
  Door de slaapsignalen van jouw kind te leren herkennen kun je hier op inspelen. Gapen is misschien wel het meest bekende slaapsignaal. Huilen of jengelen zijn vaak een duidelijk teken. Bleek worden of in de ogen wrijven zijn ook snel te herkennen. Maar heb je ook wel eens gelet op rode wangen en/of oren? Of juist het over-alert zijn van je kindje? Andere kinderen friemelen bijvoorbeeld aan hun oren, wenden zich af of kijken weg.
  
  
• Slaaphygiëne
  Alle kleine gedragsregels die we kunnen toepassen om beter te slapen, noemen we slaaphygiëne. Bijvoorbeeld dat het ’s avonds op tijd donker is. Dit kan door bijvoorbeeld de lichten zachter te zetten, de tv uit te laten of de gordijnen te sluiten. Overdag kun je de slaapkamer van je kind juist beter niet donker maken, dat is beter voor de gewenning van dag en nacht. Ook is het van belang dat de slaapkamer van je kind goed geventileerd is en de juiste temperatuur heeft, namelijk 16-18° Celsius.
  
  
• De slaapcyclus
  Kleine kinderen doorlopen in ongeveer 50 à 60 minuten een slaapcyclus van lichte naar diepe slaap. Bij volwassenen is dit 90 à 100 minuten. Het is dus heel normaal dat kinderen vaker wakker worden.
  Laat je kindje ook wennen aan slapen met geluiden om zich heen. Zo zal je kind minder snel bij ieder geluid wakker schrikken. Als hij of zij dan toch wakker wordt door iets, haal je kind dan niet gelijk uit bed. Het kan zijn dat je kindje nog niet uitgeslapen is maar net een slaapcyclus heeft afgerond en daardoor even wat lichter slaapt of tussendoor wakker wordt en toch nog verder zal slapen.
  
  
• Leg je kind in bed
  Door je kind op vaste tijden in eigen bed te leggen in een rustige kamer, ook al is hij of zij nog wakker, went je kind aan de regelmaat en de kamer en valt dan makkelijker zelf in slaap. Door aan de kamer en het ritme te wennen voelt je kindje zich veilig. Als een kind zelf in slaap kan vallen (en niet in slaap gewiegd hoeft te worden) is hij/zij niet afhankelijk van een volwassene. Dit draagt uiteindelijk ook bij aan de zelfstandigheid, de autonomie en het zelfvertrouwen van een kind. Laat je kind dus bij voorkeur niet op schoot, in de box of in een wipper slapen.
  
  
• Zorg voor routine
  Het is ook belangrijk om vaste bedtijden aan te houden voor je kind zodat hij of zij weet wanneer het tijd is om te gaan slapen. Een vast ritme zorgt er daarnaast voor dat het lichaam automatisch op de juiste momenten het slaaphormoon melatonine aanmaakt. Zorg er voor dat je kindje het ritme kan herkennen door een herkenbare routine aan te houden. Dit kan bijvoorbeeld door altijd eerst een boekje te lezen, het liefst iedere keer hetzelfde boek. Of altijd rustige muziek aan te zetten. Houd ook een vaste volgorde aan in deze routine.
  
  
• Buitenlucht en beweging
  Laat je kind iedere dag buitenspelen! Zo krijgt hij of zij voldoende daglicht. De vitamines hierin hebben we nodig om goed te kunnen groeien. Ook beweegt je kind hierdoor meer, wat natuurlijk belangrijk is voor de gezondheid, maar het zorgt er ook voor dat je kind sneller in slaap valt en dieper slaapt.
  
  
• Overdag slapen
  Vaak wordt er gedacht dat het overdag wakker houden van een kind ervoor zorgt dat deze ‘s nachts beter slaapt. Onderzoeken hebben echter aangetoond dat het tegendeel waar is. Het is voor een oververmoeid kind moeilijker om zich over te geven aan slaap. En als je kind eenmaal in slaap is gevallen, wordt hij of zij vaker wakker omdat hij meer prikkels van de dag moet verwerken. Probeer daarom ook overdag aan te sluiten bij het natuurlijke slaapritme van je kind en laat deze uit zichzelf wakker worden.
  
  
• Pak je kind niet steeds op
  Als een vermoeid kind wordt opgepakt, getroost en gedragen, wordt hij vaak weer alert. Dan maakt hij of zij oogcontact of lacht. Hierdoor krijg je wellicht de indruk dat je kind nog niet moe is, maar eigenlijk reageert deze slechts op de prikkels om zich heen. Als een kind op dat moment niet in bed wordt gelegd leert hij/zij overactief gedrag aan. Dan wordt het moeilijker om in slaap te vallen en worden de slaapjes steeds korter. Leg je kind dus in bed wanneer je de eerste slaapsignalen opmerkt. Ook als hij of zij daarna weer een minder vermoeide indruk maakt!
  
  
• Uitslapen
  Het is verleidelijk om in het weekend of tijdens een vakantie je kindje later naar bed te brengen en langer uit te laten slapen. Jullie zitten nergens aan vast, hebben leuke dingen te doen en het is gewoon heel gezellig om samen te zijn! Om ervoor te zorgen dat het slaapritme van je kind niet helemaal in de war raakt hierdoor, kun je proberen om hierbij een maximaal verschil van 1,5 uur aan te houden met de tijden waarop je kind normaal gaat slapen of wakker wordt.

Ben je nieuwsgierig geworden naar hoe we bij CompaNanny werken met betrekking tot het slapen van kinderen? Vraag dan vrijblijvend een rondleiding aan!